به گزارش کاسپبن، کشف یک گورستان باستانی در دشت گیلان که قدمت آن به حدود سه هزار و ۵۰۰ سال پیش بازمیگردد، نگاه باستانشناسان به تاریخ شمال کشور را دگرگون کرد؛ کشفی که به گفته مسئولان میراث فرهنگی، میتواند نقطه عطفی در مطالعات مربوط به شکلگیری استقرارهای انسانی در جلگههای شمال ایران باشد.
مجید کوهی، سرپرست معاونت میراث فرهنگی استان گیلان در با اعلام این خبر اظهار کرد: با کشف این گورستان فاخر متعلق به عصر آهن، قدمت جلگه گیلان به هزاره اول پیش از میلاد میرسد. اهمیت این گورستان از آن جهت است که برای نخستین بار در پایینترین ارتفاع نسبت به سطح آبهای آزاد، یعنی تنها ۱۵ متر بالاتر از سطح دریا، شناسایی شده است.
پیشینه مطالعات باستانشناسی در شمال کشور
تا پیش از این کشف، بیشتر کاوشهای باستانشناسی در شمال ایران متمرکز بر ارتفاعات و مناطق کوهستانی بود. تمامی گورستانهای پیش از تاریخ شناساییشده در ارتفاع ۵۰۰ تا هزار متری از سطح آبهای آزاد قرار داشتند. این موضوع باعث شده بود تا باستانشناسان تصور کنند استقرارهای اصلی مردمان عصر آهن و برنز در مناطق مرتفع صورت میگرفته و جلگهها نقش چندانی در شکلگیری جوامع باستانی نداشتند.
کوهی با تأکید بر اینکه این فرضیه اکنون با چالش جدی روبهرو شده تصریح کرد: کشف این محوطه تاریخی در پایینترین ارتفاع، دیدگاههای گذشته را زیر سوال میبرد و به ما میگوید استقرار و شکلگیری محوطههای گورستانی و حتی سکونتگاههای مردمان عصر آهن و برنز در جلگههای شمالی کشور نیز بسیار محتمل بوده است. این کشف مهم میتواند نقطه عطفی در چشمانداز باستانشناسی شمال ایران باشد.
تبدیل گورستان تاریخی به یک سایت موزه باز
سرپرست معاونت میراث فرهنگی گیلان با اشاره به جزئیات کشف این گورستان افزود: این گورستان از نظر موقعیت مکانی و تاریخی ویژگیهای منحصربهفردی دارد. تا پیش از این، ما نمونهای از گورستانهای پیش از تاریخ را در چنین ارتفاع پایینی نداشتیم. همین ویژگی سبب میشود تا این کشف، اهمیت مضاعفی در مطالعات آینده داشته باشد.
وی با اشاره به روند ثبت و کاوش این محوطه تصریح کرد: در این گورستان تاریخی، اقدامات اولیه شناسایی انجام شده و نمونهبرداریهای فرهنگی سطحی صورت گرفته است. در مرحله نخست، پرونده این گورستان برای ثبت در فهرست آثار ملی کشور ارسال خواهد شد. پس از آن، مراحل بعدی شامل کاوشهای میدانی و مطالعات علمی انجام و نتایج به اطلاع عموم خواهد رسید.
کوهی با بیان اینکه در حال بررسی امکان تبدیل این محوطه تاریخی به یک سایت موزه باز هستند، گفت:. موقعیت جغرافیایی ویژه این گورستان و دسترسی آسان به آن در یکی از شهرهای ساحلی غرب گیلان، این امکان را فراهم میکند تا بازدیدکنندگان داخلی و خارجی بتوانند به صورت مستقیم با میراث تاریخی منطقه آشنا شوند.
اهمیت کشف در تغییر چشمانداز باستانشناسی
سرپرست معاونت میراث فرهنگی گیلان با تأکید بر اینکه کشف این گورستان میتواند پیامدهای گستردهای برای مطالعات آینده داشته باشد، تصریح کرد: این کشف باعث میشود تا نگاه باستانشناسان نسبت به پهنههای جنگلی و جلگهای شمال کشور تغییر کند. تاکنون بیشتر مطالعات بر مناطق مرتفع متمرکز بوده است، اما اکنون میتوان با رویکردی تازه، دشتها و جلگههای حاصلخیز شمال را نیز در برنامههای پژوهشی قرار داد. این تغییر نگاه میتواند مدلهای استقراری دوران برنز و آهن را در مناطق شمالی رشته کوههای البرز و سواحل جنوبی دریای کاسپین بازتعریف کند.
پیشینه تاریخی گیلان در کاوشهای باستانشناسی
استان گیلان پیشتر نیز به واسطه گورستانهای تاریخی ارزشمند خود مورد توجه باستانشناسان بوده است. از جمله مهمترین آنها میتوان به گورستان مریان تالش، آقاولر تالش، مارلیک رودبار، میان لنگه آسیابر دیلمان و بویه املش اشاره کرد. هر یک از این محوطهها در شناخت تمدنهای کهن شمال ایران نقش مهمی ایفا کردهاند.
با این حال، کوهی تأکید میکند که گورستان تازه کشفشده از نظر ارتفاع، موقعیت جغرافیایی و بستر شکلگیری با هیچکدام از محوطههای پیشین قابل مقایسه نیست. این تفاوت به ما کمک میکند تا تاریخ باستانی شمال ایران را دقیقتر و جامعتر بازخوانی کنیم.
کشف گورستان سه هزار و ۵۰۰ ساله عصر آهن در جلگه گیلان نه تنها سندی تازه بر غنای تاریخی این سرزمین است، بلکه رویکرد علمی و پژوهشی جدیدی را در مطالعات باستانشناسی کشور رقم میزند. این دستاورد میتواند زمینهساز شکلگیری پروژههای پژوهشی گسترده، جذب گردشگر تاریخی، و ایجاد زیرساختهای فرهنگی جدید در استان شود.
گیلان، با این کشف مهم، بار دیگر جایگاه خود را به عنوان یکی از قطبهای اصلی باستانشناسی ایران تثبیت کرد؛ سرزمینی که تاریخش نه فقط در دل کوهها، بلکه در دشتها و جلگههای سرسبزش نیز زنده است.
کد خبر:
42595
