به گزارش کاسپین انجمن جنگلبانی ایران با انتشار بیانیهای مفصل نسبت به تبعات زیستمحیطی، اقتصادی و اجتماعی پروژه انتقال آب کاسپبن به سمنان هشدار داده و آن را فاقد توجیه علمی و منطبق با اصول توسعه پایدار دانست. در این بیانیه تأکید شده است که اجرای چنین طرحی نهتنها به بهای نابودی هزاران اصله درخت هیرکانی و ارس تمام میشود، بلکه منابع طبیعی شمال کشور را با بحرانی جبرانناپذیر روبهرو خواهد کرد.
بر اساس این بیانیه، موافقت اخیر عیسی کلانتری، رئیس وقت سازمان حفاظت محیط زیست، با اجرای طرح شیرینسازی و انتقال آب خزر، در حالی صادر شده که ارزیابیهای زیستمحیطی آن به گفته انجمن، «ناقص، غیرواقعی و فاقد پشتوانه علمی» است.
طرحی با سابقهای طولانی و نتایجی هشداردهنده
در بیانیه انجمن جنگلبانی آمده است: پیشینه طرح انتقال آب از کاسپین به دهه ۷۰ میلادی بازمیگردد، زمانی که در شوروی سابق نیز برداشت بیرویه آب از دریاچه آرال و خزر به افت شدید تراز آبی انجامید. در ایران نیز این طرح از دولت نهم مورد توجه قرار گرفت، اما به دلیل فقدان توجیه اقتصادی و خطرات جدی زیستمحیطی، بارها مورد مخالفت کارشناسان قرار گرفت.
با این حال، در سال ۱۳۹۷ و پس از اظهارات رئیسجمهور وقت مبنی بر حل شدن همه مسائل مربوط به انتقال آب از شمال کشور به سمنان، موضوع بار دیگر به جریان افتاد. در ادامه، تخصیص ردیف بودجه پنج میلیارد تومانی برای مطالعات طرح، جنجال تازهای را میان نمایندگان مجلس و فعالان محیط زیست برانگیخت.
قطع هزاران درخت ارس و هیرکانی؛ فاجعهای بیسابقه در شمال کشور
این انجمن در بیانیه خود تصریح کرده است که در مسیر اجرای پروژه، بیش از ۴ هزار اصله درخت قطعممنوع ارس و بیش از ۲۶ هزار اصله درخت هیرکانی – و در مجموع بیش از ۵۰ هزار پایه درخت و درختچه جنگلی – در معرض نابودی قرار میگیرند. افزون بر این، میلیونها تُن خاک حاصلخیز جنگلی نیز از بین خواهد رفت؛ رخدادی که به گفته انجمن، «ضربهای جبرانناپذیر به اکوسیستم حساس جنگلهای شمالی ایران» وارد خواهد کرد.
در این بیانیه آمده است: ارتفاعات شمال سمنان از مهمترین رویشگاههای ارس با درختانی چندصدساله و حتی چندهزارساله است. نابودی این گونهها نهتنها یک فاجعه محیط زیستی، بلکه از بین رفتن ذخایر ژنتیکی ارزشمند کشور است.
ابهامات مالی و بیتوجیهی اقتصادی
انجمن جنگلبانی ایران با اشاره به ارقام متناقض درباره هزینههای اجرای پروژه، اعلام کرده است که برآورد واقعی طرح بسیار فراتر از رقم اعلامی ۱.۴ میلیارد دلار خواهد بود. در بیانیه آمده است: اگر هزینههای نگهداری، تخریب محیط زیست، خسارات طبیعی و انرژی مصرفی پمپاژ در مسیر ۲۵۰۰ متری ارتفاع در نظر گرفته شود، رقم واقعی اجرای پروژه میتواند از دو میلیارد دلار نیز فراتر رود.
این انجمن تأکید دارد که حتی با بخشی از این هزینهها میتوان سیستمهای سنتی کشاورزی استان سمنان را به سامانههای نوین آبیاری و گلخانهای تبدیل کرد و با صرفهجویی تنها ۲۰ درصدی در مصرف آب، به همان مقدار آبی دست یافت که انتقال آن از خزر هدفگذاری شده است.
پرسشهای بیپاسخ درباره شیرینسازی آب کاسپین
در بخش دیگری از بیانیه، به نبود مطالعات شفاف درباره تبعات فنی و زیستمحیطی فرایند شیرینسازی اشاره شده است. انجمن هشدار داده که تخلیه پساب شور حاصل از شیرینسازی به دریاچه کاسپین موجب افزایش غلظت نمک و بههم خوردن توازن زیستی این پهنه آبی خواهد شد.
در بیانیه آمده است: با فرض شیرینسازی سالانه ۲۰۰ میلیون مترمکعب آب، حجم پساب شور معادل حل شدن ۲۵۰ تُن نمک در کاسپین است. هیچ مطالعه علمی معتبری این اقدام را تأیید نکرده است.
انجمن همچنین پرسیده است که انرژی لازم برای پمپاژ آب به ارتفاع ۲۵۰۰ متر چگونه تأمین خواهد شد و کدام نیروگاه قادر است صدها مگاوات برق مورد نیاز این پروژه را فراهم کند؟
توسعه ناپایدار به قیمت نابودی جنگلها
در بخش دیگری از بیانیه، انجمن جنگلبانی ایران با انتقاد از سیاستهای ناپایدار توسعه در کشور نوشته است:
در حالی که جنگلها مهمترین منبع ذخیره و نفوذ آب هستند، با اجرای این طرحها عملاً تولید و ذخیره طبیعی آب نابود میشود و برای جبران آن، به انتقال پرهزینه و مخرب از حوزههای دیگر متوسل میشویم. این یعنی توسعه ناپایدار در معنای واقعی آن.
به باور این انجمن، تخریب جنگلهای شمال سمنان که نقشی حیاتی در جذب و ذخیره آب دارند، نهتنها منافع ملی را تهدید میکند بلکه حیات اجتماعی و اقتصادی مردم منطقه را نیز در معرض خطر قرار میدهد.
پرسشهای بیپاسخ درباره اولویتهای ملی
انجمن جنگلبانی ایران با طرح این پرسش که چرا مناطق همجوار با دریای خزر مانند ترکمنصحرا از مزایای شیرینسازی آب بیبهره ماندهاند، یادآور شده است که استانهای بحرانیتری چون سیستان و بلوچستان، با وجود همجواری با آبهای آزاد، هنوز از کمآبی و نبود آب شرب رنج میبرند. در بیانیه آمده است:
چگونه است که طرحی با این حجم از هزینه، برای استانی اجرا میشود که راهحلهای داخلی صرفهجویانه برای تأمین آب دارد، در حالی که مناطق تشنه کشور در اولویت نیستند؟
هشدار نسبت به تکرار تجربههای تلخ
در پایان بیانیه، انجمن جنگلبانی کشور با یادآوری تجربههای شکستخورده گذشته مانند سد گتوند و اتوبان تهران–شمال، هشدار داده است که بیتوجهی به هشدار کارشناسان میتواند کشور را بار دیگر گرفتار فاجعهای ملی کند. این انجمن خواستار توقف فوری پروژه انتقال آب کاسپین ه سمنان و ورود جدی سازمان بازرسی کل کشور برای بررسی قانونی و فنی روند تصویب و اجرای آن شد.
در شرایطی که کشور با بحران منابع طبیعی، فرسایش خاک، خشکسالی و تخریب اکوسیستمها روبهروست، کوچکترین خطای مدیریتی میتواند آینده زیست محیطی ایران را نابود کند. طرح انتقال آب کاسپین به سمنان، آزمونی برای صداقت مسئولان در دفاع از منافع ملی است.
بیانیه انجمن جنگلبانی ایران، تنها یک اعتراض صنفی نیست؛ بلکه هشدار صریح جامعه علمی کشور نسبت به طرحی است که میتواند به یکی از پرهزینهترین و پرمخاطرهترین پروژههای تاریخ محیط زیست ایران تبدیل شود. در حالی که کارشناسان بارها از نبود توجیه فنی و اقتصادی آن سخن گفتهاند، به نظر میرسد سایه سنگین منافع منطقهای و فشارهای سیاسی، همچنان بر سر این طرح سنگینی میکند.
در پایان، این انجمن بار دیگر تأکید کرده است که نجات جنگلهای ارس و هیرکانی، نه یک انتخاب، بلکه یک ضرورت ملی است.
کد خبر:
42685
